Ryba z dmuchanego szkła

Ten artefakt powstał prawdopodobnie w jednej z wielu rumuńskich fabryk szkła dmuchanego w Siedmiogrodzie. Dwie najbardziej znane znajdują się w Pădurea Neagră i Tomești. Chociaż dmuchanie szkła wymaga dużych umiejętności i sporej zręczności, przedmioty te rzadko były sygnowane przez twórców, zazwyczaj pracowników spółdzielni lub zakładów szklarskich. W reżimie komunistycznym zarządzał nimi bezosobowy organ państwowy, wskazywany jako jedyny dostawca tych przedmiotów. To jemu przypisywano pracę dmuchaczy szkła.

Choć pochodzenie samego artefaktu nie jest pewne, wiemy, że szkło wytwarzano w Siedmiogrodzie od początku VII wieku, kiedy robotników sprowadzono z Włoch, a dokładniej z Murano. Z czasem dołączyli do nich robotnicy niemieccy i słowaccy. Później w Siedmiogrodzie otwarto huty szkła Pădurea Neagră i Tomești. Od połowy epoki komunizmu takie szklane ryby pojawiały się w większości rumuńskich domów. W mitologii narodowej utrwalił się obraz takiej ryby stawianej na telewizorach kineskopowych w charakterze dekoracji, obok koronkowych serwet. Niektóre źródła podają, że około 90–95% produkowanych wyrobów wyeksportowano do USA.

Obiekt należy do większej kolekcji podarowanej muzeum przez prywatnego darczyńcę Mariusa Cazana. Po rewolucji, która obaliła reżim komunistyczny w 1989 r., nowo powstałe Muzeum Chłopa Rumuńskiego ogłosiło, że przyjmie artefakty od ogółu społeczeństwa, by włączyć je do swoich wystaw i archiwów. Chciano tak podkreślić rolę muzeum w ukazywaniu codziennej historii i niedawnej przeszłości Rumunii. Wiele z tych ryb znalazło się w posiadaniu muzeum z myślą o wykorzystaniu ich na wystawach, m.in Cei din lume fără num [Narodzone, bezimienne – wystawa o polityce natalistycznej czasów komunizmu] (2012) i Muzeu3017 (2017).

Artefakt ten jest pospolitym przedmiotem, dopiero niedawno uznanym przez muzea za interesujący w świetle wydarzeń historycznych lub na tle kultury wysokiej. Nie jest to typowy produkt masowy, gdyż jego wykonanie wymagało od rzemieślnika dużych umiejętności. To coś więcej niż przedmiot domowy. To odzwierciedlenie stylu życia właściciela i szerokiego spektrum postaw społecznych. Jak w pigułce zamyka w sobie normalne życie abstrahujące od reżimu, ale też pokazuje, jak zwykłe przedmioty mogą legitymizować władzę, stając się tego reżimu symbolami. W komunizmie takie dekoracje miały demokratyzować luksus, wprowadzając do mieszkań element przytulności. Dziś często widzimy w nich kicz.